ارزش‌گذاری اغراق‌آمیز و غیرواقعی استارتآپها به معضل تکرارشونده‌ای در اکوسیستم نوآوری ایران بدل شده که نه به جذب سرمایه کمک می‌کند و نه منجر به ورود شرکت‌ها به بورس می‌شود .
ارزش‌گذاری استارتآپها هنوز پای ثابت مشکلات اکوسیستم به حساب می‌آید. تعیین ارزش غیرواقعی و نرسیدن به یک قیمت مشترک همواره مسبب چالش‌های تداوم فعالیت یک استارتآپ و حتی ورود به بورس آن بوده است. به عقیده کارشناسان این حوزه تعیین غیر واقعی ارزش یک استارتآپها و ارزش‌گذاری بیش از دو برابر ارزش واقعی یک استارتآپ موجب قفل شدن سرمایه‌گذاری در این حوزه شده است.
به‌گزارش آژانس خبری هوش مصنوعی ایران (آیوخبر) به نقل از پیوست، اگر روزی تعیین ارزش واقعی استارتآپ به دلیل دارایی نامشهودش مشکل بود به نظر می‌رسد ارزش‌گذاری غیرواقعی و در بیشتر مواقع بیش از ارزش یک استارتآپ مخصوصاً در دوره رکود اقتصادی نه تنها موجب توسعه آن و جذب سرمایه جدید یا ورود به بازارهای مختلف نشده بلکه موجب سخت‌تر شدن مسیر جذب سرمایه برای آن شرکت‌ها شده است.
ارزش‌گذاری استارتآپها شفاف نبود
مهدی سالاری، مدیرعامل اینوستوران معتقد است ارزش‌گذاری استارتآپها طی این چند سال عمر اکوسیستم چندان هم شفاف، دقیق و قابل اعتماد نبود. از نظر مدیرعامل اینوستوران، این موضوع در شرایط ناپایدار اقتصادی فعلی نیز بیشتر به یک بازی ذهنی پرریسک و ابزاری برای انجام معامله تبدیل شده است.
مدیرعامل اینوستوران در ارتباط با این چالش گفت: با لحاظ این مورد که اخیرا سرمایه‌گذاران هم تمایل کمتری به سرمایه‌گذاری پیدا کرده‌اند، ارزش‌گذاری استارتآپها بیشتر تبدیل به یک بخش چانه‌زنی شده است که در ادامه بازار ادغام و تملیک از این آمار و ارقام که واقعی نیست و بیشتر بعد روانی دارد تاثیر می‌پذیرد.
از نگاه او ارزش‌گذاری غیرواقعی لزوما به‌معنای تعیین ارزش بیشتر از واقعیت یک استارتآپ نیست و ممکن است در مواردی ارزش یک استارتآپ کمتر از آنچه هست اعلام شود.
ارزش‌گذاری‌ها رفته رفته به بلوغ می‌رسد
محسن صدری، مدیرعامل برسامتک ارزش‌گذاری پرحاشیه استارتآپها را روندی خواند که رفته رفته به بلوغ می‌رسد. او در گفت‌وگو با پیوست اشاره کرد که تعیین ارزش واقعی استارتآپها در ابتدای دوران فعالیت اکوسیستم آنطور که باید و شاید مدون نبوده است. میزان تقاضا و چانه‌زنی برمبنای سلایق و علایق از دلایل غیرواقعی بودن ارزش‌گذاری استارتآپها طی این چند سال از نظر مدیرعامل برسامتک عنوان شده است.
او معقتد است اکوسیستم به تبع این قیمت‌گذاری‌ها به‌ویژه در ۲-۳ سال گذشته، بیش‌از ارزشش قیمت گذاری شده است (Overvaluation) از همین رو منجر به قفل شدن اکوسیستم نیز شده است.
از نگاه مدیرعامل برسام تک، نتایج حاصل از ارزش‌گذاری غیرواقعی، استناد به این اعداد برای افزایش اعتبار و شکست برخی از کسب‌وکارهای در طول این سال‌ها در مسیر بلوغ اکوسیستم نقش داشته است. مدیرعامل برسامتک معتقد است در حال حاضر شاید بتوان گفت خطای ارزش‌گذاری‌ای که تا چندسال پیش ۳برابر ارزش واقعی بود اکنون به حدود ۵۰ درصد رسیده است.
بازار نوآفرین؛ سهل و ممتنع
آغاز به کار بازار نوآفرین و اخبار مربوط به آن امیددهنده بهبود فضای اکوسیستم به شمار می‌آید اما واقعیت آن است که تاکنون تعداد استارت‌آپ‌های پذیرش شده اندک و شامل کسب‌وکارهای خاصی است و تا کنون این بازار نتوانسته تاثیر چندانی در ارزش‌گذاری استارتآپها داشته باشد.
مدیرعامل اینوستوران معتقد است به‌طور کلی و با دیدی مثبت بازار نوآفرین دسترسی به منابع و سرمایه را تسهیل کرده اما در عین حال فشارها و دشوارهایی را به استارتآپها، SMEها و کسبوکارهایی که توان رقابت مستقل ندارند، وارد کرده است.
سالاری، مدیرعامل اینوستوران ورود به بورس استارت‌آپ‌های ایرانی را اتفاق جذابی قلمداد کرد که اگر محقق شود تاثیرگذار است. او در این باره گفت: اگر بخواهیم واقع‌بینانه صحبت کنیم باید بگویم دسترسی به بازار سرمایه برای استارت‌آپ‌های یک افق دور است. کسبوکارهایی که در مراحل اولیه هستند که اصلا نمی‌توانند به این موضوع فکر کنند، استارت‌آپ‌هایی که در مراحل بالاتر قرار دارند هم، راه راحتی در پیش ندارند. در چنین شرایطی کسب و کارها بازار ادغام را نزدیک‌تر می‌بینند.
اکوسیستم کم‌عمق با تعداد بازیگران محدودی است
نبود استانداردهای مشخص، پیچیدگی‌های متعدد و ناپایداری ازجمله دلایلی است که از نگاه مدیرعامل اینوستوران با وجود علاقه‌مندی استارتآپها به بورس، راه رسیدن آنها را به این بازار سخت می‌کند.
از نظر مدیرعامل اینوستوران در بازه زمانی کوتاه و میان‌مدت، ادغام و تملیک گزینه محتمل‌تری برای کسب‌وکارها به حساب می‌آید.
او معتقد است اکوسیستم استارت‌آپی، اکوسیستم کم‌عمق با تعداد بازیگران محدودی است و همین عامل نقش پررنگی از نظر سرمایه‌گذاران دارد. زیرا که تنوع و رقابت چندان چشمگیری در این بازار مشاهده نمی‌شود.
هم‌افزایی صنعت و اکوسیستم استارت‌آپی از دید اغلب کارشناسان حرکت مثبت و روبه‌جلویی است که باید اتفاق بیفتد. اما این هم‌افزایی مستلزم همکاری و به اشتراک رسیدن این ۲ بخش اقتصادی است. از آنجایی که عموم هلدینگ‌های فعال اقتصاد متداول به نسبت اکوسیستم جوان از سرمایه بیشتری برخوردار هستند نقش‌آفرینی آنها در بازار ادغام و بورسی شدن استارتآپها می‌تواند چشمگیر باشد.
داغ شدن بازار ادغام و تملیک
صدری، مدیرعامل برسامتک در این باره گفت:من اصل این موضوع را مثبت می‌بینم. اما فکر می‌کنم این تعامل نیازمند گفت‌وگوی ببیشتری میان اهالی ۲ اکوسیستم است. از نظر او باید استانداردهای مشخصی تعریف و تعیین شود تا صنعت و اکوسیستم بتوانند ارتباط سودمندی برقرار کنند. او معتقد است اینکه افرادی از اکوسیستم نقش تعامل و ارتباط با صنعت را عهده‌دار شوند شاید راهکاری در تسریع این تعامل به حساب بیاید.
سالاری، مدیرعامل اینوستوارن نقش هلدینگ‌های اقتصاد متداول طی چندسال گذشته در این عرصه را پررنگ توصیف کرد. جذابیت و روی آوردن سایر صنایع به اکوسیستم استارت‌آپی و به اصطلاح داغ شدن بازار ادغام و تملیک از جمله نتایج ورود صنعت به این حوزه از نگاه مدیرعامل اینوستوران است.
دید کنترل‌محور و گاها غیراستراتژیک بازیگران صنعت در این مواجهه و تعامل با اکوسیستم جزو چالش‌هایی است که مدیرعامل اینوستوران به آنها اشاره کرد. او معتقد است اکوسیستم استارت‌آپی فرهنگ و سبک فعالیت خاص خود را دارد و اگر نگاه صنایع برای همکاری صرفا خرید و برخورداری از فناوی موجود در این اکوسیستم و در ادامه تغییر این فرهنگ باشد عملا همکاری موفقیت‌آمیزی حاصل نخواهد شد.
طبق گفته سالاری کسب‌وکاری که شرایط ورود به بازار سرمایه را ندارد و از این طرف، به تنهایی نیز نمی‌توانند در بازار رقابت کند چاره‌ای جز ادغام و تملیک برایش باقی نمی‌ماند. مدیرعامل اینوستوران این رویه را تصمیمی از روی ضرورت بقا قلمداد کرد تا یک تصمیم استراتژیک.
از نظر محسن صدری، مدیرعامل برسامتک، اینکه یکسری از استارتآپها وارد بازار سرمایه شدند اتفاق مثبتی به‌شمار می‌آید اما موفقیت‌آمیز بودن این مسیر نیازمند زمان است و باید دید چه نتایجی را در پی خواهد داشت.
او گفت: در حال حاضر اقبال بیشتر متوجه شرکت‌ها و استارت‌آپ‌های بالغ است تا آنهایی که در مراحل رشد اولیه قرار دارند. این رویکرد هم از سمت سرمایه‌گذارها هم از سمت سکوهای تامین مالی دیده می‌شود. گویا همگی به‌دنبال این هستند تا روی استارت‌آپی که به یک حدی از بلوغ رسیده باشد سرمایه‌گذاری کنند.
از دید او سمت فضای بذری و پیش‌بذری ایجاد استارتآپ چه در قالب استارتآپ فکتوری و چه در قالب مراکز شتابدهی و مراکز نوآوری تقریبا رو به تعطیلی بود. مسیر ورود به بازار سرمایه استارتآپها با گشایش مواجه شده اما از این سمت، هنوز مشکلاتی وجود دارد. او معتقد است اگر سرمایه جدید و تیم‌های جوان وارد اکوسیستم نشود عواقب ناخوشایندی در سال‌های آتی گریبان‌گیر اکوسیستم خواهد شد.
نوشته؛ یسنا امان پور
تحریریه پیوست
